Sempre fomos xente de mirar para o ceo; mellor dito, cara as nubes. Para a xente galega, saber se vai chover ou se vai abrir o sol non é unha cuestión meteorolóxica, é un dos alicerces da conversa e case que unha disciplina deportiva. Controlamos de isóbaras, sabemos cando vén o nordés e cando a chuvia é de mar. Somos, en definitiva, expertos no que nos cae enriba. Ou iso pensamos nós. O curioso é que, con tanta sabedoría acumulada para o orballo e as treboadas de verán, parece que se nos está a instalar na cabeza unha néboa espesa, unha desas neboeiras pechadas que non deixan ver a dous pasos. Unha “néboa mental”, síntoma psicolóxica, que agocha á emerxencia.

Chegan agora malas noticias, caso un recente informe do Centro Nacional de Mitigación de Secas dos EUA, en colaboración coa ONU. Traducido ao galego de andar por casa: a seca xa non é un fenómeno puntual, senón o pan noso de cada día. Non é que chova pouco, é que xa non chove cando toca, nin onde fai falta. E a terra, sen auga, rebélase. A seca, din, é o “asasino silencioso”. Pero non é que non faga ruído: O ruído está aí, pero abafámolo coa melodía do noso propio engano.

Nós, que fixemos da auga arte e paisaxe, que temos moitas ducias de palabras para a chuvia, agora resulta que se nos pode acabar o conto. Sabemos pola información que leemos ou escoitamos que a falta de auga provoca migracións desesperadas e que o Mediterráneo está a quedar sen reservas, e miramos pola fiestra, vemos catro nubes, e pensamos: “Vaia, aquí sempre acabou chovendo”. Esa é a néboa. A que nos fai crer que o que acontece aí fóra é dunha película que non vai connosco.

E por se a seca fose pouco, temos o outro extremo do termómetro, froito da calor desbocada: os lumes. Xa non son incendios, non. Agora son labaradas “de sexta xeración”. Un nome que semella saído dunha serie de ciencia ficción, pero que xa vimos de preto no Courel e en Valdeorras. Lumes que crean o seu propio tempo, que botan lóstregos e avanzan máis rápido ca un coello asustado. “Teñen vida propia”, din os que loitan contra eles. Velaí, no territorio catalá tiveron que confinar a milleiros de persoas porque non daba tempo a fuxir. E nós aquí, co noso monte cheo de biomasa e a nosa teima de plantar especies que arden con só miralas. Como ben dicía un bombeiro forestal galego, “a mellor prevención sería que o clima non cambiara, pero esa xa nola cargamos”. Unha frase que é pura retranca, a mesma que quizais sexa o único que nos quede para contar a desfeita.

O mundo sécase e arde. E nós, atrapados entre o fume e a inercia, seguimos agardando que alguén, ou algo, nos salve da responsabilidade que nos toca. Preferimos tapar os oídos co barullo cómodo da apatía, mentres os incendios de sexta xeración escriben no ceo o prezo da nosa pasividade. Mais non: isto non o arranxa o vento. Arránxase con coraxe. Con políticas valentes. Con cidadanía esixente. Se é que a néboa, esa que nace tanto do lume como da mente, nos deixa ver o camiño.